پیشتازی ایران در تولیدات علمی چاپ سه بعدی و چهار بعدی جهان اسلام

به گزارش روز دوشنبه گروه علمی ایرنا از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، علی نایبی اظهار داشت: انقلاب صنعتی چهارم و پنجم را می توان یکی از بزرگ ترین اتفاقات در دهه های اخیر قلمداد کرد که می تواند مزایای زیادی را برای کسب وکارها، صنایع و افراد جامعه داشته باشد. این انقلاب های صنعتی مبتنی بر هوشمندسازی است و به همین علت نیز تجهیزات هوشمند و فناوری هایی نظیر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ سه بعدی و چهار بعدی، فناوری های ارتباطی نسل جدید (5G)، رباتیک، ربات همکار، کلان داده، بلاک چین و فناوری پهپاد، حرف اول را در این انقلاب صنعتی می زنند.

وی یادآور شد: مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) با مأموریت پایش علم، فناوری و نوآوری در سطح ملی و بین المللی، تلاش می کند تا با ارائه داده ها و اطلاعات دقیق، به سیاست گذاری آگاهانه و تصمیم سازی در حوزه های علمی، فناوری و نوآوری در ایران و کشورهای اسلامی کمک کند.

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام افزود: ارائه گزارش های موضوعی از وضعیت فناوری های کلیدی، به عنوان یکی از راهبردهای اصلی این مؤسسه در مدت اخیر، مورد توجه و استقبال جامعه علمی کشور قرار گرفته است.

بر اساس این گزارش، جایگاه جهانی تولیدات جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی در تولیدات علمی مرتبط با فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی مورد بررسی قرار گرفته است. در فناوری پرینت سه بعدی، یک قطعه به صورت لایه به لایه به صورت یک حجم سه بعدی تولید می شود ولی در پرینت چهاربعدی به گونه ای برنامه ریزی شده است که بعد از ساخت محصول به کمک چاپ سه بعدی، به مرور دچار تغییر شکل می شود و هندسه قطعه و خواص ماده تغییر می کند.

نایبی در ادامه با اشاره به اهمیت فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی گفت: بررسی و تحلیل جایگاه علمی کشورهای پیشرو جهانی و اسلامی در این حوزه ها طی بازه زمانی 10 ساله از اهمیت بالایی برخوردار است. بر این اساس، در گزارش حاضر، جایگاه جهانی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی در حوزه فناوری های چاپ سه بعدی و چهاربعدی مورد بررسی قرار گرفته است.

وی افزود: طبق آخرین اطلاعات در بازه زمانی 2010 تا 2023 در حوزه فناوری های ساخت افزودنی و چاپ سه بعدی تولیدات علمی هر دو فناوری در این بازه زمانی رشد چشمگیری داشته اند. در سال های ابتدایی، فناوری چاپ سه بعدی سهم بیشتری از انتشارات را به خود اختصاص داده بود، اما از سال 2016 تا 2019، فناوری ساخت افزودنی پیشی گرفته است که می تواند به دلیل کاربردهای فنی گسترده تر این فناوری باشد.

شکل زیر نمای کلی از روندها و نوآوری های برتر حوزه ساخت افزودنی را ارائه می کند. این شکل، نقشه نوآوری را نشان می دهد که از تحلیل نمونه ای شامل بیش از یک هزار و 356 استارت آپ و شرکت فعال در زمینه فناوری های نوظهور صنعت چاپ سه بعدی استخراج شده است.

در این شکل، 10 گرایش یا روند برتر ساخت افزودنی که بر شرکت های سراسر جهان تأثیرگذار هستند، به همراه 20 استارت آپ پیشرو در توسعه فناوری های نوظهور، مشخص شده اند.

جدول زیر رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهان در فناوری های چاپ سه بعدی و چهار بعدی در بازه زمانی 10 ساله را نشان می دهد. بر اساس داده های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در فناوری چاپ سه بعدی، کشورهای آمریکا با 13 هزار و 320 مدرک؛ چین با 10 هزار و 859 مدرک و آلمان با سه هزار و 572 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در فناوری چاپ چهار بعدی، کشورهای چین با 516 مدرک؛ آمریکا با 332 مدرک و انگلستان با 141 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته اند.

ایران در چاپ چهار بعدی رتبه نسبتا خوبی دارد. ایران در این فناوری رتبه یازدهم جهانی را به خود اختصاص داده است و در چاپ سه بعدی در رتبه 22 در بین کشورهای جهان قرار دارد.

جدول زیر رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو اسلامی در حوزه فناوری های چاپ سه بعدی و چاپ چهاربعدی را نشان می دهد. بر اساس داده های استخراج شده از پایگاه وب آو ساینس (Web of Science)، در حوزه فناوری چاپ سه بعدی، ترکیه با 779 مدرک، جمهوری اسلامی ایران با 606 مدرک و مالزی با 543 مدرک به ترتیب در رتبه های اول تا سوم قرار گرفته اند.

همچنین در حوزه فناوری چاپ چهاربعدی، جمهوری اسلامی ایران با 65 مدرک در رتبه نخست، مالزی با 20 مدرک در رتبه دوم و مصر با 14 مدرک در رتبه سوم جای دارند.

جدول 2. جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوری های سه بعدی و چهار بعدی توسط کشورهای پیشرو اسلامی در بازه زمانی 2023-2014

براساس جدول زیر، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی 10 ساله در فناوری چاپ سه بعدی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه تربیت مدرس و در چاپ چهار بعدی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تبریز بوده است.